Η «Ωδή στη Χαρά» θα ακουστεί μαζί με το τελευταίο αντίο στον Λεωνίδα Κύρκο, τον ιστορικό ηγέτη της Ανανεωτικής Αριστεράς, το απόγευμα της Τετάρτης, στις 5, όταν οικείοι, φίλοι, σύντροφοί του, πολιτικοί από όλους τους χώρους αλλά και απλός κόσμος θα τον συνοδεύουν στην τελευταία κατοικία του, στο Α' Κοιμητήριο Αθηνών.
Αποχαιρετούμε σήμερα τον Λεωνίδα Κύρκο.
Ο ίδιος, γόνος αστικής οικογένειας, γιος του πολιτικού Μιχάλη Κύρκου, πέρασε πολύ γρήγορα από τα νεανικά του χρόνια στην ΕΑΜική αριστερά, υπήρξε ΕΠΟΝίτης και από το 1943 και μετά, μέλος του ΚΚΕ. Τα χρόνια της νιότης του τα πέρασε με διώξεις, παρανομίες, επανειλημμένες φυλακίσεις και εξορίες.
Το 1949 καταδικάζεται μαζί με τον παντοτινό του φίλο Μανώλη Γλέζο και τους Τσερέπα και Δαμιανίδη σε θάνατο. Έζησε στα κελιά των μελλοθανάτων το παιχνίδι με το θάνατο, εκεί που μετράς με ακρίβεια το μπόι σου, εκεί που μετράς τη ζωή σε ώρες. Γλίτωσε αυτός και οι σύντροφοί του την εκτέλεση, μετά τη μεγάλη κινητοποίηση της Διεθνούς Αμνηστίας για τη σωτηρία τους.
Σε αυτά τα ταραγμένα χρόνια ο Λεωνίδας βίωσε τη μεγάλη περιπέτεια. Το πέταγμα στα ουράνια, αλλά και την ήττα και τη συντριβή. Τότε συνάντησε την Καλλισθένη Σμπαρούνη και δέθηκε μαζί της για μια ολόκληρη ζωή.
Κουβάλησε μαζί του, όλα τα κατοπινά χρόνια, το βαρύ φορτίο αυτής της σκληρής περιόδου, τις μεγάλες ανατάσεις, αλλά και τα πικρά βιώματα και, όπως και άλλοι αγωνιστές της γενιάς του, είχε την τύχη, αλλά και το προνόμιο να λέει «ναι ήμουν εκεί, ήμουν στον αγώνα, έμεινα όρθιος και ζω.»
Ο Λεωνίδας στα μεταπολεμικά χρόνια, στις γραμμές της ΕΔΑ, μαχητής πάντα και ηγετικό της στέλεχος. Το όνομά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εφημερίδα «ΑΥΓΗ», την οποία υπηρέτησε ως συντάκτης, διευθυντής, εκδότης.
Εκλέγεται βουλευτής για πρώτη φορά το 1961 και στη συνέχεια το ’63 και το ’64. Ξεχωρίζει αμέσως για τη μαχητικότητά του, την πολιτική του οξυδέρκεια, την προσήνειά του, τη δεινή ρητορική του ικανότητα.
Συλλαμβάνεται την πρώτη νύχτα του πραξικοπήματος του ’67 και παραμένει 5 χρόνια στις φυλακές. Στη μεγάλη ρήξη του 1968 στο ΚΚΕ, πρωταγωνιστεί με τους συντρόφους του, τον Μήτσο Παρτσαλίδη, τον Ζήση Ζωγράφο, τον Πάνο Δημητρίου, τον Μπάμπη Δρακόπουλο, τον Κώστα Φιλίνη, τον Σταύρο Καρρά, τον Λεωνίδα Τζεφρώνη, την Καίτη Ζεύγου, την Φώφη Λαζάρου, τον Αντώνη Μπριλάκη, τον Τάκη Μπενά, τον Λευτέρη Ελευθερίου, τον Μίμη Δεσποτόπουλο, τον Άγγελο Διαμαντόπουλο, τον Νίκο Γουργιώτη, τον Ηλία Στάβερη και τόσους άλλους, στη συγκρότηση του ΚΚΕ Εσωτερικού.
Με το ΚΚΕ Εσωτερικού, κηρύσσει την επανάσταση στη σκέψη και στις πρακτικές του αριστερού κινήματος στον τόπο μας. Αγωνίζεται μέσα από τις φυλακές, με κείμενα και παρεμβάσεις, αλλά και όταν αποφυλακίζεται το ’72, για την απελευθέρωση του σοσιαλισμού από τις σταλινικές παραμορφώσεις, για την έξοδο του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος από το σοβιετικό εναγκαλισμό, για το μπόλιασμα του εργατικού μας κινήματος με τις έννοιες της δημοκρατίας, της μη βίας και της ανανέωσης των σοσιαλιστικών ιδεών.
Παλεύει με πάθος για τη σπορά της σύγχρονης σκέψης στην αριστερά. Πιστεύει στην Αριστερά των «ανοιχτών οριζόντων», όπως συνήθιζε να λέει. Βλέπει την πολιτική οραματικά και δημιουργικά και την πολιτική της αριστεράς σύγχρονη, συμφιλιωτική, τολμηρή, εκρηκτική, ως «αποστολή στην υπηρεσία του έθνους και των κοινωνικά αδύναμων».
Μένει πολλές φορές με επιμονή αμετακίνητος στις θέσεις του, αλλά επιδιώκει, επίσης με επιμονή, τον διάλογο και τη δημιουργική σύγκρουση των ιδεών. Δεν παίρνει και δεν δίνει ποτέ πιστοποιητικά αριστεροσύνης.
Υπήρξαν δύο μεγάλες στιγμές στην ιστορική πολιτική διαδρομή του Λεωνίδα Κύρκου. Δύο σταθμοί στην πορεία της Αριστεράς.
«Τα πέντε σημεία για την ομαλότητα» το 1966. Ο Λεωνίδας και οι Εδαϊτες σύντροφοί του δεν «αθώωσαν» ποτέ τις πολιτικές ηγεσίες και το κομματικό προδικτατορικό πολιτικό κατεστημένο στη χώρα μας, δεν θεώρησαν με ευκολία ποτέ το απριλιανό πραξικόπημα ως αναπόφευκτο.
Ο Λεωνίδας συνέταξε «Τα πέντε σημεία της ΕΔΑ για την ομαλότητα» ένα κείμενο – πρόταση, μερικούς μήνες πριν έρθει η δικτατορία του ’67. Θεωρώ ότι είναι το πιο ώριμο και το πιο τολμηρό πολιτικό κείμενο της Αριστεράς στην προδικτατορική Ελλάδα, μια μεγάλη θαρραλέα πρωτοβουλία για να βγει η χώρα από την κρίση του ’65 και να αποκρουστεί ο κίνδυνος εκτροπής.
Η πρόταση απευθύνθηκε τότε σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις του συνταγματικού – δημοκρατικού τόξου και τις καλούσε σε πανεθνικό συναγερμό πάνω σε πέντε σημεία συμφωνίας και διεξόδου. Ήταν μια κραυγή ομαλότητας, μια καμπάνα προειδοποίησης για τη δικτατορία που ερχόταν. Ο Λεωνίδας την έβλεπε, η ΕΔΑ που έκανε δεκτή τη σημαντική αυτή συμβολή του την έβλεπε, τα υπόλοιπα κόμματα αδιαφόρησαν. Και η Χούντα ήρθε.
Με την κατάρρευση της δικτατορίας, ο Λεωνίδας και η ανανεωτική αριστερά είδαν τη μεταπολίτευση ως τη μεγάλη δυνατότητα μιας νέας πορείας αυτού του τόπου και μιας νέας μεγάλης ευκαιρίας της αριστεράς. Τότε ο Λεωνίδας έγραψε «τους στόχους του έθνους». Ένα θεμελιακό κείμενο, ένα κάλεσμα για ένα νέο πολιτικό συμβόλαιο της αριστεράς με το έθνος. Μια πρόσκληση, στις τρεις μεγάλες παρατάξεις στην Ελλάδα, μετά τις συνεχείς τους συγκρούσεις, να θεμελιώσουν, στη βάση του δημοκρατικού τους ανταγωνισμού και της αμοιβαίας πολιτικής τους αναγνώρισης, τη νέα ελληνική δημοκρατία.
«Οι στόχοι του ΄Εθνους», παράλληλα, υπήρξαν μια πρόταση για μια νέα στρατηγική της Αριστεράς, που θα ενώνει το σοσιαλισμό με την ελευθερία και τη δημοκρατία, τη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου προς το σοσιαλισμό. Αυτό το σημαντικό κείμενο διαχρονικής αξίας, του Λεωνίδα και του ΚΚΕ Εσωτερικού, ήταν τότε για όλους εμάς τους αριστερούς ανανεωτικούς της νεώτερης γενιάς μια πολύ μεγάλη συμβολή στη διαμόρφωση της αριστερής δημοκρατικής και ανανεωτικής μας συνείδησης.
Αυτά τα χρόνια, μετά τη Χούντα, η ενότητα των δημοκρατικών δυνάμεων πάνω από σύνορα και ψευδεπίγραφες διαχωριστικές γραμμές, ήταν το πάθος του Λεωνίδα Κύρκου. Η διαπαιδαγώγηση του λαϊκού κινήματος σε μια λογική μη βίας, αλλά συνεχούς προώθησης των κοινωνικών και πολιτικών κατακτήσεων μέσω του διαλόγου, του αμοιβαίου επηρεασμού, της ανάπτυξης των κοινωνικών αγώνων και της ενίσχυσης των κοινωνικών κινημάτων, ήταν η στρατηγική στην οποία επέμενε για τη διαμόρφωση νέων συσχετισμών, πάντα μέσα στο πλαίσιο μιας ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης. Έδινε τις μάχες γι’ αυτές τις ιδέες μέσα στη Βουλή, στην ευρωβουλή και στους κοινωνικούς αγώνες.
Όταν το 1987 συγκροτήσαμε μαζί του την Ελληνική Αριστερά (ΕΑΡ), κάναμε το πρώτο μεγάλο βήμα για τη διαμόρφωση της αριστεράς της νέας εποχής και επιχειρήσαμε μέσα σε αντίξοες συνθήκες ένα μεγάλο και αναγκαίο άνοιγμα στην ελληνική κοινωνία. Η ιστορική προσπάθεια με το ΚΚΕ Εσωτερικού, εν συνεχεία η ΕΑΡ και η καλλιέργεια των πρωτοποριακών ιδεών, επηρέασε την πολιτική ζωή και φάνηκε ότι θα μπορούσε βαθμιαία να επηρεάσει και την ελληνική κοινωνία.
Δεν τα κατάφερε, δεν τα καταφέραμε.
Και όταν το 1989 μέσα στην ευφορία της «Περεστρόικα», περνώντας πάνω από τον διχασμό του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, συγκρότησε μαζί με το Χαρίλαο Φλωράκη τον Ενιαίο Συνασπισμό, φέρνοντας νέες ελπίδες στους έλληνες αριστερούς, πάλι τελικά δεν τα κατάφερε, πάλι δεν τα καταφέραμε.
Ο Λεωνίδας Κύρκος έριξε ιδέες και τις έσπειρε για να καρπίσουν: Η ανανέωση της σχέσης της αριστεράς με τη δημοκρατία, η Ενωμένη Ευρώπη, ο σεβασμός στην αντίθετη άποψη, η καταδίκη της ρητορικής πλειοδοσίας, η εγκατάλειψη των φανατισμών, η απόλυτη απόρριψη της βίας, ο πολιτικός πολιτισμός.
Όλα αυτά τότε τάραξαν τα νερά, πέρασαν στη σκέψη των αριστερών και γέννησαν ελπίδες για ένα νέο ξεκίνημα. Και σήμερα που αυτά εξακολουθούν βεβαίως να μην είναι δεδομένα για την αριστερά στον τόπο μας, ο Λεωνίδας μ’ αυτήν την απίστευτη αισιοδοξία που τον χαρακτήριζε είχε πάντα την απάντηση. «Είναι οι εποχές άνυδρες και το χώμα ξερό. Αλλά έχουμε τους σπόρους στο δισάκι μας σύντροφοι. Αυτό μετράει και θα συνεχίσουμε.»
Αυτός ήταν ο Λεωνίδας. Μας έμαθε να είμαστε σε διαρκή εγρήγορση και να αυτοκρινόμεθα, να είμαστε συνεχώς σε μια ηθική και πολιτική ετοιμότητα.
Ο ίδιος πάντα έτοιμος και ώριμος για το νέο ξεκίνημα αν χρειαζόταν, όσες δυσκολίες και αν είχε, όσες θυσίες και αν απαιτούσε.
Γι’ αυτό, όταν αποφασίσαμε να ξαναμιλήσουμε για ιδέες εγκαταλελειμμένες, να ζεστάνουμε και να προωθήσουμε όσα πιστέψαμε, να αφήσουμε πίσω ό,τι μας καθήλωνε, όταν αποφασίσαμε να ιδρύσουμε τη Δημοκρατική Αριστερά, η παρουσία του Λεωνίδα, δίπλα μας και μαζί μας, υπήρξε η μεγάλη πολιτική και ηθική μας δύναμη.
Αγαπημένε μας Λεωνίδα να περάσεις απέναντι ήσυχος. Έδωσες στην πατρίδα, στην κοινωνία και στην Αριστερά τα πάντα. Αντίο, ακριβέ μας σύντροφε.
